Verslag: De Insectenketen in beeld

‘Samenwerking in de keten’, ‘aanbod en vraag in balans’ en ‘een gemeenschappelijke kernboodschap’, dit zijn beknopt de uitkomsten van het rondetafelgesprek ‘De insectenketen in beeld’ dat op 28 juni jl. plaatsvond. AgriFoodInnovation, de provincie Noord-Brabant en Keyport brachten zo’n 20 spelers uit de insectenketen samen en verkenden met elkaar de kansen, uitdagingen en mogelijkheden in de insectenketen.

De groep bestond uit insectenkwekers, wetenschappers, overheidsfunctionarissen en eiwitverwerkers tot hightech leveranciers, automatiseerders en vertegenwoordigers van regionale ontwikkelorganisaties en een insectenkennisnetwerk. Het was een eerste bijeenkomst om inzichtelijk te krijgen wat de positie van de insectenketen is, binnen het huidige voedselsysteem en dat van de toekomst.

Nieuwe eiwitbronnen
Alternatieve, duurzame eiwitbronnen vormen een belangrijke ontwikkeling om te kunnen voldoen aan de toenemende voedselvraag van de groeiende wereldbevolking. De insectensector is in Nederland nog maar een nichemarkt, maar het is een sector met groeipotentie die een oplossing kan bieden voor de verschillende uitdagingen waar de voedselsector voor staat. Daarom is er steeds meer belangstelling voor insectenteelt.

Wat is er nodig om een goed functionerende eiwitketen te realiseren? Het gesprek daarover vond plaats bij VDL Insect Systems in Eindhoven onder leiding van gespreksleider Esther van der Valk. De huidige Europese wetgeving staat toe dat slechts enkele insectensoorten in humane voeding worden verwerkt. “Daarom gaan we het vandaag niet hebben over wat niet kan, maar alleen over wat wél kan”, aldus de gespreksleider.

Introductie
Ton Hagelstein, programmamanager van AgriFoodInnovation: “AgriFoodInnovation heeft de opdracht om innovaties aan te jagen op het snijvlak van agrifood en hightech & data. Dat doen we onder andere via het initiëren en uitvoeren van businesscases. In het kader van de eiwittransitie willen we onderzoeken of er kansrijke businesscases binnen de insectensector zijn die een bijdrage kunnen leveren aan de eiwittransitie.”

“Een van de doelstellingen van het Beleidskader Landbouw en Voedsel van de provincie is het realiseren van een nieuwe balans 60% plantaardig / 40% dierlijk eiwit”, aldus Janny van der Heijden, strateeg Smart Farming bij de provincie Noord-Brabant. “Die is nu 35 / 65. De insectensector kan bijdragen aan deze verschuiving.  We willen daarbij vooral ketengericht aan de slag gaan. Op deze manier kunnen we ook uitvoering geven aan de eiwittransitie.”

Hans Corsten is programmamanager Agrofood bij Keyport. “In de Peelregio zitten veel intensieve veehouderijen waarvan de toekomst onzeker is. Verschillende van deze ondernemers zouden zeker als insectenkweker willen doorgaan. Maar de volumes en de marges zijn te klein. Hoe kunnen we deze ondernemers helpen?”

Silicon Valley van Insecten
Marian Peters van NGN schetst het toekomstbeeld van de insectenteelt in 2030. De insectensector heeft in samenwerking met onder andere het Ministerie van LNV een insectenagenda opgesteld. “Het is de ambitie om in 2030 een volwassen insectenketen te hebben die volledig is geïntegreerd in de (kringloop)landbouw. Nederland is dan dé proeftuin voor insecten op gebied van R&D, kweek en verwerking. In de keten wordt gebruik gemaakt van digitale innovaties, robotica en andere slimme technologieën. We zijn de Silicon Valley van insecten. Ons land kent een netwerk van florerende bedrijven die klimaatneutraal opereren in een transparante insectenketen. Insecten worden grootschalig toegepast in food, feed, pharma en non-food.”

Ontwikkeling van de insectenketen
Om de insectensector op te schalen zijn onder andere een goede businesscase, toegang tot middelen (financieel, techniek en kennis), skills, vraag en samenwerking van ketenpartijen nodig. “De focus op dit moment moet liggen op kennistransfer en samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen”, aldus Marian Peters. Petfood is een kansrijke sector omdat daar de toepassing van insecten al is toegestaan.

Om een duurzame insectenketen te ontwikkelen, zijn er vier ‘knoppen’ om aan te draaien. De deelnemers van het rondetafelgesprek bogen zich in groepjes over de volgende thema’s:

1. Marktontwikkeling; wat zijn de drijfveren van klanten om over te stappen naar insecten?
2. Samenwerking: met wie, hoe en met welk doel?
3. Informeren en communiceren: meer bekendheid geven aan de voordelen en toegevoegde waarde van insecten aan ketenpartijen en consumenten.
4. Productie verhogen: wat is het perspectief voor (nieuwe) ondernemers?

De uitkomsten samengevat
De belangrijkste uitkomsten uit het rondetafelgesprek, zijn:

• Open innovatie is co-creatie: stimuleer samenwerking in de insectenketen, ook tussen de samenwerkingsverbanden en betrek daarbij meer insectenkwekers. Ontwikkel voor beginnende insectenkwekers een ‘starterspakket’.
• De insectenketen heeft richting nodig. Maak één gemeenschappelijk verhaal (kernboodschap) dat de partijen in de keten met elkaar verbindt en ook perspectief biedt. Bijv. “Nederland insectenland”.
• Het aanbod is er maar de vraag blijft achter. Stimuleer de vraag naar insecten bij consumenten met bijv. een aansprekende voorlichtingscampagne. Start een afzetcoöperatie die produceert wat de markt vraagt.
• Transparantie is key in de insectenketen. Maak de toegevoegde waarde van insecten in de voedselketen duidelijk op gebied van duurzaamheid en gezondheid voor mens, dier en milieu. Zorg voor een goede propositie en eerlijke prijs voor insectenkwekers.
• De eiwittransitie is onderdeel van de landbouwtransitie. Positioneer de insectenproductie en -verwerking als een krachtige vorm van kringlooplandbouw.

Vervolg
De deelnemers kijken terug op een leerzaam en constructief rondetafelgesprek. Verdere uitwerking zal plaatsvinden in een vervolgoverleg in het najaar.

De bijeenkomsten van AgriFoodInnovation komen tot stand in samenwerking met AgriFood Capital, Brainport Development, REWIN West-Brabant, provincie Noord-Brabant en de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM). Dit Rondetafelgesprek werd ook georganiseerd in samenwerking met Keyport, het economisch samenwerkingsverband van de regio Midden-Limburg en de Brabantse gemeente Cranendonck. AgriFoodInnovation wordt ondersteund door Regio Deal Noordoost Brabant.